Çölyak Hastalarında Beslenme Nasıl Olmalı?

Glutensiz Beslenme

Çölyak hastalığında ömür boyu glutensiz diyet tedavideki temel şarttır. Diyetten buğday, arpa ve çavdarın  tamamen çıkarılması gerekir. Tanı aldıktan sonra hekimler ve diyetisyenlerin bireye çölyak hastalığı ve glutensiz beslenmeyle ilgili eğitimler düzenlemesi ve kişiyi bu süreçte bilinçli hale getirmesi önemlidir. Glutensiz beslenmeye ek olarak tanı alan bireylerin ilk etapta süt ve süt ürünlerinin “laktozsuz” olanları tercih etmesi önerilir. Buğday, arpa, çavdar, yulaf ve bu tahıllardan hazırlanan tüm ürünler, nişasta, irmik, bulgur, kuskus, erişte, ekmek, makarna, kahvaltılık gevrekler, simit, pasta, börek gibi fırın ürünleri, dondurma külahı dahil pek çok ürün sakıncalı besinler grubunda yer almaktadır. Çölyak hastalarının satın alacağı ürünlerin “glutensiz” ifadesi yer almalıdır.

Vitamin ve Mineral Yetersizlikleri

Çölyak hastaları bağırsaktaki emilim sorunları ve katı glutensiz diyet sebebiyle bazı vitamin ve mineral eksiklikleri yaşayabilir. Demir eksikliği anemisi, D vitamini ve kalsiyum eksikliğine bağlı metabolik kemik hastalığı en sık rastlananlardır. Ayrıca, yine D vitamini eksikliğine bağlı olarak ikincil hiperparatiroidi görülebilir. Folik asit ve B12 de en sık eksikliği görülen vitaminlerdendir. Bazen tanı koymada tedaviye dirençli demir eksikliği anemisi  yardımcı olmaktadır.

Çapraz Bulaşma/Kontaminasyon

Çapraz bulaşma genel tanımıyla “gıdada olmaması gereken bir maddenin veya mikroorganizmanın herhangi bir şekilde gıdaya bulaşması” şeklindedir. Çölyaklı bireylerde glutenin tükettikleri besinlere bulaşmaması gerekir. Yapısında gluten bulunmayan besinlerin, gluten içeren bir besinle temas etmesi, temizlenmeden peş peşe aynı kaba konulması, aynı tencerede pişmesi, birlikte servis edilmesi gibi durumlarda çapraz bulaşma riskinden dolayı çölyaklı bireylerin tüketimine uygun olmaz. Ayrıca ilaçlar, kozmetik ürünleri, diş macunları vb. ürünlerde de buğday kaynaklı nişasta kullanılabildiğinden satın almadan önce ürünün gluten bulaşma riski açısından mutlaka etiket bilgileri kontrol edilmelidir. Çapraz bulaşma, paketli besin ürünlerinde meydana gelebildiği gibi toplu beslenme yapan kurumlarda da sıkça olmaktadır. Çapraz bulaşma besinlerdeki gizli glutenin başlıca sebebidir ve besin zincirinin her aşamasında meydana gelebilmektedir. Bu nedenle çapraz bulaş riskini en aza indirmek için glutensiz üretim yerleri, glutensiz mutfaklar ve glutensiz fabrikalar yaygınlaştırılmalıdır.

Dyt. Semanur Taşdemir